Werk in en tussen zorgorganisaties wordt steeds complexer. Zorgmedewerkers werken onder enorme druk moeten zich voortdurend aanpassen en resilient (veerkrachtig) omgaan met steeds veranderende situaties om de patiëntveiligheid te waarborgen. RAG (Resilience Analyse Grid) is een methode om te bepalen of de organisatie of afdeling voldoende resilience is om toekomstige uitdagingen aan te gaan.
Resilience Analyse Grid
RAG is een instrument ontwikkeld door prof. Erik Hollnagel en het is een instrument dat voortkomt uit Resilience Engineering. RE zoekt naar manieren om het vermogen van systemen onder wisselende omstandigheden te laten slagen of zelfs de veerkrachtige prestatie te vergroten. Met de RAG kan inzicht verkregen worden in de organisatorische resiliece door in gesprek met elkaar te gaan over de complexe omstandigheden waarin wordt gewerkt. Resilience is het vermogen van het systeem om het functioneren aan te passen voorafgaand, tijdens of na veranderingen en verstoringen. Zodat zelfs na een incident of constant hoge druk de noodzakelijke activiteiten uitgevoerd kunnen worden.
Een belangrijk kenmerk van systemen met een grote veerkrachtige prestatie is dat het systeem het vermogen heeft zich aan kan passen. Deze aanpassingen kunnen plaatsvinden nadat iets is gebeurd of voordat iets gebeurt. Dit betekent dat het systeem het vermogen moet hebben om effectief te reageren op verstoringen, constante economische of productie druk. Het vermogen moet hebben om te monitoren op bedreigingen en veranderende risico’s. Het vermogen moet hebben om te kunnen anticiperen op toekomstige bedreigingen en verstoringen en andere verstorende condities. Maar ook over het vermogen moet beschikken om te leren van gebeurtenissen in het verleden, en te begrijpen wat er precies gebeurd is en waarom.
De RAG is ontwikkeld om via gerichte vragen zorgverleners te laten reflecteren op hun dagelijks werk en te achterhalen hoe goed de werkprocessen en het zorgsysteem functioneert op basis van het vermogen te reageren, anticiperen, monitoren en leren (Hollnagel 2018).
De RAG is al ingezet in de vliegtuigindustrie, bij de spoorwegen, in de nucleaire industrie, maar recentelijk ook in de gezondheidszorg op de eerste hulp (Alders 2019, Hunte en Marsden 2015), op een pediatrische afdeling (Engvall 2017), en bij de anesthesie afdeling (Falegnami 2018, Patricia et al. 2017).
RAG in de praktijk
RAG wordt op dit moment nog niet in de Nederlandse gezondheidszorg toegepast. Wel is het project ‘Ontwikkeling en evaluatie van de Resilience Analysis Grid (RAG-NL) in Nederlandse ziekenhuizen’ geselecteerd in het kader van het onderzoeksprogramma Safety-II en veiligheidsergonomie van ZonMw. Dit onderzoeksprogramma stimuleert gefundeerd onderzoek naar werkzame elementen van de Safety-II aanpak in de praktijk van Nederlandse ziekenhuizen en zelfstandige behandelklinieken.
De RAG-NL zal tijdens het onderzoek ingezet worden als meetinstrument en interventietool om ziekenhuisafdelingen te laten reflecteren op hun dagelijks werk en te achterhalen hoe goed de werkprocessen en het zorgsysteem functioneren op basis van 4 resilience capaciteiten voor organisatie en team-resilience behorende bij Safety II, te weten: reageren, monitoren, leren en anticiperen. Op basis van de uitkomsten zal de RAG-NL worden aangepast en beschikbaar komen voor alle zorginstellingen. Samen met het Nivel, Amsterdam UMC, LUMC, UMCU, Albert Schweitzer participeert MediRisk binnen dit onderzoek.